”Cơn “bão giá” ảnh hưởng đến mọi thành phần xã hội mà trực tiếp là giới doanh nhân và con của họ. Đây là nhóm đối tượng nằm trong “tâm bão”, đã có nhiều doanh nhân bị ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần.Gần đây, khoa Tâm lý lâm sàng BV Tâm thần TW2 tiếp nhận nhiều bệnh nhân là doanh nhân mà nguyên nhân có liên quan đến tình trạng “bão giá”. Nợ xấu khó đòi, nợ ngân hàng đến hạn phải trả, nợ đối tác chồng chất… cùng với những khó khăn khi điều hành doanh nghiệp khiến nhiều doanh nhân rơi vào tình trạng rối loạn tâm thần.
Rối loạn tâm thần do nợ bủa vây
Chị Hoàng H. là giám đốc doanh nghiệp buôn bán vật liệu xây dựng tại Bình Dương. Từ gần một năm nay doanh nghiệp của chị rơi vào tình trạng khó khăn vì nợ xấu. Những công ty xây dựng nợ tiền vật tư cứ chây ì vì chính họ không thể đòi được tiền từ các đối tác, nhất là các cơ quan thuộc Chính phủ vì tiền không thể giải ngân. Bên cạnh đó, địa ốc bị đóng băng, tiến độ xây dựng chậm lại nên không thể bán được sản phẩm. Chị bị phải chạy vạy tiền trả vốn, lãi cho ngân hàng, nợ đối tác... Chị căng thẳng và luôn rơi vào trạng thái mệt mỏi, chán nản, mất ngủ, chán ăn. Chị được chẩn đoán suy nhược thần kinh do các yếu tố stress tạo nên.
Anh Nam T., giám đốc một công ty dịch vụ tại Biên Hòa, đến khám bệnh với các triệu chứng hay hồi hộp, lo âu, chán ăn, mất ngủ, căng thẳng và cáu gắt vô cớ... Anh được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lo âu, một tình trạng rối loạn tâm thần do căn nguyên tâm lý gây nên. Khai thác tiền sử cho thấy các triệu chứng chỉ xuất hiện cách đây gần một năm kể từ khi tình hình của công xấu đi. Các khoản nợ khó đòi ngày càng nhiều mà việc nhập hàng đầu vào cũng khó khăn vì ngân hàng không cho công ty vay tiếp. Việc làm ăn bế tắc khiến anh rơi vào chứng rối loạn lo âu.


Doanh nhân Việt: Stress cao thứ ba toàn thế giới
Tỉ lệ doanh nhân rơi vào chứng rối loạn tâm thần ngày càng gia tăng, đặc biệt là về rối loạn giấc ngủ, suy nhược thần kinh, trầm cảm, lo âu... do tình trạng khủng hoảng tài chính kéo dài. Các quốc gia ở “tâm bão” của cuộc khủng hoảng thì tỉ lệ này càng gia tăng mạnh mẽ. Theo số liệu thống kê của chính quyền Hy Lạp, tỉ lệ nam giới tự sát tăng hơn 24% từ năm 2007 đến 2009. Trong cùng thời kỳ, tỉ lệ nam giới tự sát ở Ireland tăng hơn 16%; còn ở Ý tăng 52%, từ 123 vụ năm 2005 lên đến 187 vụ năm 2010. Đa phần các vụ này là giới doanh nghiệp.
Tại Việt Nam, vào tháng 3-2010, Công ty Nghiên cứu và Kiểm toán Grant Thornton đã đưa ra một nghiên cứu, kết quả cho thấy trong năm 2009 doanh nhân Việt Nam đứng thứ ba trong bảng xếp hàng stress toàn thế giới, chỉ sau đồng nghiệp Trung Quốc và Mexico.
Phòng tránh rối loạn tâm thần
Rất khó để có thể đưa ra một đáp án chung cho mọi trường hợp. Tuy nhiên, các vấn đề sức khỏe tâm thần do tác động từ khủng hoảng tài chính đa phần là do stress tạo nên. Chính vì thế, các nhà chuyên môn khuyến cáo rằng trước tiên cần xem xét tình huống gây nên stress với bản thân là gì?
Nếu khủng hoảng vì nợ nần không thể trả thì đó là yếu tố nguyên nhân stress. Nếu bị thất nghiệp thì yếu tố stress là do thất nghiệp... Do đó, cần phải xem xét bản chất vấn đề của mình là gì, khi đã nhận diện được nó thì mới có cách để vượt qua nó.
Các nghiên cứu khuyến cáo những hoạt động để phòng, chống stress và khủng hoảng là:
Cần giữ những thói quen tốt như tập thể dục thường xuyên, không sử dụng rượu, thuốc lá. Giữ các hoạt động tạo ra động lực cho cuộc sống như nghe nhạc, sinh hoạt trong nhóm bạn cùng sở thích... Như vậy, có thể cân bằng cuộc sống, đồng thời khi gặp khó khăn có thể trải qua nó tốt hơn.
Trong sinh hoạt gia đình cần giữ mức chi tiêu cân đối, lành mạnh. Cần thiết phải xây dựng kỹ năng quản lý tài chính ổn định để không bị bỡ ngỡ khi rơi vào khủng hoảng. Người quá ảo tưởng và quen sống hưởng thụ sẽ rất khó khăn khi rơi vào trạng thái khủng hoảng tài chính.
Cần giữ nếp sống lành mạnh của gia đình. Sự chia sẻ, quan tâm luôn là điều kiện cần thiết để các thành viên vượt qua được các khó khăn mà họ sẽ gặp phải.
Nếu có những vấn đề sức khỏe tâm thần, hãy liên hệ với các trung tâm hoặc chuyên gia để được giúp đỡ chuyên nghiệp.
Cách quản lý căng thẳng
Quản lý căng thẳng là khả năng giữ cân bằng khi xảy ra những tình huống, sự kiện đòi hỏi quá sức.
Đối phó với stress
Quan sát: Hãy xem xung quanh bạn có điều gì mà bạn có thể thay đổi để xoay chuyển tình hình khó khăn.
Thoát khỏi cảm giác khủng hoảng: Nghỉ ngơi, thư giãn, tặng cho bản thân một thời gian nghỉ ngắn mỗi ngày.
Đừng để tâm đến những việc lặt vặt: Việc nào thật sự quan trọng thì làm trước và gạt những việc linh tinh sang một bên.
Thử thay đổi cách bạn thường phản ứng nhưng hãy thay đổi từ từ và có chọn lọc, từng bước một. Tập trung giải quyết một khó khăn nào đó và thử thay đổi cách bạn phản ứng trước khó khăn đó.
Tránh những phản ứng thái quá
Ngủ đủ giờ: Thiếu ngủ càng khiến bạn thêm stress.
Không được trốn tránh bằng rượu hay thuốc. Hai thứ này sẽ chẳng giúp được gì bạn mà sẽ làm cho tình trạng stress càng trở nên trầm trọng.
Học cách thư giãn: Xoa bóp và những bài tập thở thư giãn rất hữu dụng để kiểm soát stress. Những thư giãn như vậy giúp xoa bớt ưu phiền khỏi tâm trí của bạn.
Đặt những mục tiêu cụ thể cho bản thân: Cắt bớt khối lượng công việc và điều này có thể giúp bạn tránh được việc suốt ngày phải lo nghĩ quá nhiều.
Không nên “ngập đầu ngập cổ” bằng việc gánh nhận quá nhiều công việc cùng một lúc.
Thay đổi cách nhìn mọi việc: Học cách nhận định rằng bạn đang bị stress.
Tự điều chỉnh trạng thái của mình
Hãy làm điều gì đó cho những người khác để giúp đầu óc bạn nghỉ ngơi một lát, không phải nghĩ liên tục về những phiền muộn của mình.
Chữa stress bằng hoạt động thể chất như đi bộ, học đánh tennis hay thử làm vườn.
Chiến lược “da dầy”: Hãy nhìn nhận tình huống stress một cách tích cực và để nó trôi tuột đi, đừng níu kéo nó.
Các nguyên nhân gây stress đối với các doanh nhân gồm:
- Mức độ cạnh tranh khốc liệt giữa các doanh nghiệp.
- Giá xăng dầu và điện tăng.
- Thiếu vốn kinh doanh do lãi suất ngân hàng cao.
- Thiếu thời gian nghỉ ngơi.
- Mối quan hệ gia đình bị ảnh hưởng vì không có thời gian đầu tư cho mái ấm riêng.
- Sức khỏe suy giảm.
- Ô nhiễm môi trường và kẹt xe.
BS LÊ MINH CÔNG,  Phó khoa Tâm lý lâm sàng  BV Tâm thần TW2